Dầu gốc (Base oils)

Mục đích sử dụng chính của dầu gốc là sản xuất dầu bôi trơn, có hàng ngàn loại dầu bôi trơn khác nhau. Phổ biến nhất là dầu động cơ, nhưng cũng có nhiều áp dụng dầu bôi trơn công nghiệp, trong đó có một số dầu bôi trơn chuyên dụng. Một lít dầu bôi trơn gồm từ 30 – 50 % dầu gốc, phần còn lại là phụ gia.

Phương pháp truyền thống sản xuất dầu gốc là chưng cất chân không phân đoạn heavy distillates hay residuum từ tháp chưng cất khí quyển, phần sản phẩm có thể tiếp tục qua quá trình xử lý hay phân xưởng chiết dung môi (solvent extraction) nhằm loại bỏ thành phần không mong muốn như wax, lưu huỳnh và aromatics.

Không giống như các sản phẩm hóa chất và hóa dầu khác, không có tiêu chuẩn công nghiệp cho dầu gốc. Trong lĩnh vực sử dụng dầu động cơ, chỉ số độ nhớt, điểm đông đặc, độ ổn định ôxy hóa và thành phần bay hơi là các chỉ tiêu quan trọng, nhưng có những tính chất quan trọng khác cho dầu gốc sử dụng trong các ứng dụng bôi trơn công nghiệp.

Hiệp hội dầu khí Mỹ (API – American Petroleum Institute) phân chia ra các nhóm dầu gốc sau:

- Nhóm I: Hydrocarbon no <> 0,03%; và Chỉ số độ nhớt theo Hiệp hội kỹ sư ô tô SAE (Society of Automotive Engineers) = > 80 – 120. Phổ biến trên thị trường là các nhóm 150SN, 500SN (solvent neutral) và 150BS (bright stock)

- Nhóm II: Hydrocarbon no > 90% và lưu huỳnh <> 80 – 120. Nhóm này có đặc tính chống ôxy hóa tốt hơn.

- Nhóm III: Hydrocarbon no > 90% và lưu huỳnh <> 120. Nhóm này được sản xuất bằng qui trình đặc biệt isohydromerization.

- Nhóm IV: Các Polyalphaolefins (PAO)

- Nhóm V: Ngoài các nhóm trên như esters, naphthenic, PAG…

Ở Bắc Mỹ, nhóm 3, 4 và 5 được gọi là dầu tổng hợp (synthetic lubricants), nhóm 3 thường gọi là hydrocarbon tổng hợp hay SHC – Synthesised Hydrocarbons. Tại Châu Âu, chỉ nhóm 4, 5 mới được xếp vào hydrocarbon tổng hợp.

Bên cạnh đó, trong công nghiệp dầu nhớt người ta bổ sung thêm các nhóm công nghệ bao gồm:

- Group I+ có Chỉ số độ nhớt từ 103 – 108

- Group II+ có Chỉ số độ nhớt từ 113 – 119

- Group III+ có Chỉ số độ nhớt > 140

Paraffinic base oils prices in USA on October 28, 2008